Eşler arasında mal paylaşımı davası, boşanma veya ayrılık süreçlerinde en sık karşılaşılan hukuki konulardan biridir. Bu makalede, mal paylaşımının nasıl gerçekleştiği, hangi hukuki normların geçerli olduğu ve davaların nasıl ilerlediği üzerine detaylı bilgi sunulacaktır.
1. Mal Rejimi Nedir?
Mal rejimi, evlilik süresince eşlerin edinmiş olduğu malların nasıl paylaşılacağını belirleyen hukuki düzenlemelerdir. Türkiye’de mal rejimleri, Medeni Kanun’da belirlenmiştir. Eşler, evlilik öncesinde veya sırasında belirli mal rejimlerini seçebilirler:
• Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi: Eşlerin evlilik süresinde kazandıkları mallar ortak kabul edilir.
• Mal Ayrılığı Rejimi: Eşler, evlilik boyunca kazandıkları mallar üzerinde bağımsızdır.
• Paylaşmalı Mal Ayrılığı: Eşlerin, evlilik süresince kazanılan malları belirli oranlarla paylaşmaları gerekmektedir.
• Mal Ortaklığı: Eşlerin, evlilik süresince edinilen tüm mallar ortak kabul edilir.
Ülkemizde 01.01.2002 tarihinden sonra yürürlüğe giren mevcut Medeni Kanun ile malların yarı yarıya paylaşımı esasına dayanan Edinilmiş Mallara Katılma Rejimini yasal mal rejimi olarak kabul etmiştir. Yani, eşlerin evlilik içerisinde elde ettiği mallar aksi kararlaştırılmadıkça kural olarak yarı yarıya paylaşılacaktır.
Mal paylaşımı davası ile eşler birbirlerinden şu taleplerde bulunabilirler ;
• Katılma Alacağı
• Değer Artış Payı Alacağı
• Katkı Payı Alacağı
KATILMA ALACAĞI NEDİR?
Katılma alacağı, edinilmiş mallara katılma rejimi altında, boşanma sürecinde eşin diğer eşten talep edebileceği mal paylaşımıdır. Bu rejimde, evlilik süresince elde edilen mallar, her iki eşin ortak malı olarak kabul edilir. Boşanma anında, bu ortak malların paylaşımı yapılırken, her eşin katılma alacağı hesaplanır.
1. Katılma Alacağının Hesaplanması
Katılma alacağı, her eşin evlilik süresince edindiği malların değerleri üzerinden hesaplanır. Boşanma halinde eşlerden her biri “edinilmiş mallara katılma rejimi” esaslarına göre malvarlığının yarı yarıya paylaştırılması için alacak hakkına sahiptir. Bu hesaplama şu adımlarla yapılır:
• Eşlerin Mal Varlıklarının Belirlenmesi: Boşanma anındaki her eşin mal varlığı, borçlar dahil olmak üzere belirlenmelidir.
• Edinilmiş Malların Tespiti: Eşlerden hangisinin hangi mallara sahip olduğu belirlenir. Bu aşamada edinilmiş mallar, kişisel mallardan ayrılır.
• Eşit Paylaşım İlkesi: Eşlerin edinilmiş mallarının toplamı, ikiye bölünerek her eşin alacağı hesaplanır. Eşlerden biri, diğer eşin alacağına karşılık gelen miktarı ödemekle yükümlüdür.
Yukarıda belirtilen yöntemler ile mal rejiminin tasfiyesi sonucu bir eşin diğer eşten olan katılma alacağı belirlenir ve mahkemece bu katılma alacağına karşılık gelen miktarın ödenmesine karar verilir.
DEĞER ARTIŞ PAYI NEDİR?
Değer artış payı eşlerden birinin diğer eşe ait malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun karşılık almaksızın esaslı katkıda bulunması durumunda gündeme gelir. Tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkıyı yapan eş katkısı oranında alacak hakkına sahip olur ve bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır. Bu durumda katkı yapılan malın değeri artmışsa tasfiye sırasında malın değerinin artışı oranında eşin katkı payı alacağı da aynı şekilde artacaktır.
KATKI PAYI ALACAĞI NEDİR?
Katkı payı alacağı, eşlerin evlilik süresince birinin diğerinin mal varlığına yaptığı katkılar sonucu doğan hakkı ifade eder. Bu, özellikle bir eşin diğer eşin kişisel malına ya da ortak mallara sağladığı maddi veya manevi destek durumunda ortaya çıkar.
HANGİ MALLAR KİŞİSEL MAL SAYILIR ?
Boşanma sonucu mal rejiminin tasfiyesi sırasında eşlerin kişisel malı sayılan mallar tasfiyeye dahil edilmez. Kişisel mallar Türk Medeni Kanunu’nda şu şekilde sayılmıştır :
1.Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
3. Manevî tazminat alacakları,
4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.
Edinilmiş Mallara Eklenecek Değerler :
Aşağıda sayılanlar, edinilmiş mallara değer olarak eklenir:
1. Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,
2. Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.
Bu tür kazandırma veya devirlere ilişkin uyuşmazlıklarda mahkeme kararı, davanın kendisine ihbar edilmiş olması koşuluyla, kazandırma veya devirden yararlanan üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir.
MAL PAYLAŞIMI DAVASINDA ZAMANAŞIMI
Mal paylaşımı davasının açılması için boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıllık bir süre öngörülmüştür. Boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içerisinde mal paylaşımı davası açılmaması halinde alacaklar zamanaşımına uğramaktadır.
MAL PAYLAŞIMI DAVASI YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME
Mal paylaşımından kaynaklı açılacak olan davalarda görevli mahkeme aile mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise devam eden veya kesinleşmiş bir boşanma davası var ise boşanma davasının görüldüğü yer mahkemesidir. Eğer eşler arasındaki mal rejimi eşlerden birinin ölümü ile sona ermişse ölen eşin son ikametgah adresindeki yer mahkemesi yetkilidir.
Sonuç olarak eşler arasında mal paylaşımı davası, boşanma süreçlerinin önemli bir parçasıdır. Eşlerin mal rejimi seçimleri, dava süreci ve mahkeme kararları, mal paylaşımının nasıl gerçekleşeceğini belirler. Bu süreçte hukuki bilgi ve deneyim, tarafların haklarını korumak için kritik öneme sahiptir.
Mal paylaşımı davalarında dikkatli ve bilinçli hareket etmek, hem maddi hem de manevi açıdan önemli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, bir avukattan destek almak, sürecin daha sağlıklı ilerlemesine yardımcı olacaktır.